Waarde lezer,
Wat mij betreft is het niet zo gek, dat veel muziekliefhebbers en/of audiofielen naar muziek luisteren, middels een draaitafel oftewel platenspeler. En dit ondanks de (mechanische) nadelen ten opzichte van een digitale bron. Maar in elk geval zullen we het erover eens zijn, dat de twee ‘vertaalslagen’ van analoog-digitaal en digitaal-analoog achterwege blijven. Een feit blijft dat we de mechanische trillingen die veroorzaakt worden door de groef die de naald in beweging zet, moeten versterken voordat het aankomt bij de (voor)versterker.
In het midden van de vijftiger jaren van de vorige eeuw kwam in navolging van de tot dan toe gebruikte techniek, het MM (Moving Magnet) element in opkomst. Bij een MM element wekt een bewegend magneetje tussen de polen van enkele kleine spoelen een spanning op. Die spanning zit tussen de 2 en 7 milliVolt. Om vervolgens tot een werkbaar lijnniveau te komen, dient het dus met een behoorlijke factor voorversterkt te worden, om op een lijnniveau (bijvoorbeeld cd speler niveau) te komen.
In de zoektocht naar een betere geluidskwaliteit, zocht men naar een systeem waarbij nog nauwkeuriger afgetast kon worden. Een van de manieren is het verlagen van de bewegende massa. Dit bereikte men door het magneet wat vast aan de cantilever zat, te vervangen door spoeltjes, die dan juist tussen een vaste magneet/magneten bewoog. Aldus ontstond het MC (Moving Coil) element. Een MC is hiermee een stuk complexer dan een MM element en mede daarom kostbaarder.
Het kemerk van dit ‘MC-systeem’ is dat er een veel kleinere spanning opgewekt wordt dan bij het MM element. Gemiddeld is dit bij een MC element 0,2 tot 0,5 milliVolt. Om dit beluisterbaar te maken, dient het met een nog veel grotere factor versterkt te moeten worden, alvorens het op lijnniveau aankomt.
Daarbij: hoe zat het ook alweer? De RIAA correctie.
De trillingen van de muziek, zijn vastgelegd in de groef. Het aantal trillingen per seconde, noemt men frequenties. Wil men echter die frequenties zodanig op de plaat krijgen dat het element bij het afspelen een rechte frequentiekarakteristiek heeft (en geloof me, dat willen we graag), dan zal de gemiddelde snelheid bij elke frequentie even groot dienen te zijn. Dat houdt in dat de groefuitwijkingen op de plaat bij lage frequenties heel groot moeten zijn en bij hoge frequenties heel klein. Dat is praktisch ondoenlijk want bijvoorbeeld grote groefuitwijkingen nemen te veel ruimte in beslag en verkorten de speelduur van de plaat sterk.
Wat heeft men bedacht? Bij het snijden van de plaat, verzwakt men de lage tonen en versterkt men de hoge tonen. Probleem van ruimtegebrek opgelost. Echter betekent dit dat deze verzwakkingen van het laag en versterken van het hoog, door de versterker weer gecorrigeerd dienen te worden. Dit alles heeft men gestandaardiseerd en dit heet de ‘RIAA-curve’.
Er zijn echter in het verleden platenmaatschappijen geweest die hun eigen curven hanteerden. Dus bij een oude elpee met een ‘Columbia-curve’, zal de phonoversterker dit (iets) anders dienen te corrigeren. Fijn om te weten, is dat sinds 1980 de standaard curve de RIAA-curve is, die door elke moderne phonoversterker dus gehanteerd wordt. RIAA staat trouwens voor: Recording Industry Association of America. Voor 1980 zijn er ook andere correcties toegepast, denk dan aan IEC, Decca, DGG, Archiv, EMI, Argo, NAB, Columbia e.a. Indien u veel oudere platen heeft en deze in soms een andere curve wilt kunnen beluisteren dan de RIAA, is bijvoorbeeld de Gold Note PH-10 iets voor u. Deze heeft een aantal verschillende correctiecurves. Naast dit feit is het om ook een aantal andere redenen, een zeer goede phonoversterker.
Daarbij: hoe stellen we onze phonoversterker in? Bij de phonoversterkers die we in ons omvangrijke pakket hebben, zult u verschillende instellingsmogelijkheden tegenkomen, voor beide soorten elementen.
Instelling capaciteit bij MM elementen.
Bij capaciteit gaat het over de mogelijkheid om kort een elektrische lading op te slaan. Zeker bij een MM element is verandering van capaciteit hoorbaar. Bij een te hoge capaciteit gaat het geluid namelijk doffer klinken en lijkt het wel of het geluid “trager” wordt. Als u speelt met een MM element is het raadzaam een phonotrap te kiezen waarbij de capaciteit ingesteld kan worden. Ook van belang is om een phonokabel te gebruiken die een zeer lage capaciteit heeft!
Overigens; bij de meeste MC elementen die ik beluisterd heb, is verandering van de capaciteit, niet of nauwelijks hoorbaar. Alsnog zijn bij een aantal phonoversterkers in ons pakket, zowel de afsluitweerstand als de capaciteit instelbaar bij MM en MC elementen.
Instelling impedantie bij MC elementen.
Een impedantie is een wisselstroomweerstand. In tegenstelling tot de gelijkstroom weerstand verandert deze weerstand over het gehele frequentiegebied. De impedanties van MC elementen verschillen van elkaar. Omdat die impedantie invloed heeft op de frequentiecurve die we graag zo recht mogelijk willen hebben, is het kunnen instellen van de impedantie noodzakelijk.
Dat instellen gaat op verschillende manieren; van dipswitches (Creek, Trichord, RCM) , draaiknoppen (Pathos, Gold Note, Synthesis, Avid) en gesoldeerde weerstanden. Sommige phonoversterkers kiezen zelf de correcte belasting, middels een LCR (spoel, condensator en weerstand). Deze spoel past zich automatisch aan de juiste load aan.
Wanneer u de waarde van de interne impedantie weet van het gebruikte element, dan is een zeer grove benadering voor de instelling; 10 maal die waarde. Een element van 10 ohm wordt bijvoorbeeld afgesloten met 100 ohm of hoger. Maar het blijft tevens een stuk subjectiviteit hebben; de klank van de set, akoestiek en smaak spelen hierbij een rol.
KLIKKLIKKLIK naar de pagina AUDIO21 – phonoversterkers
KLIKKLIKKLIK naar het artikel over Step-up trafo’s
Copyright © 2018 AUDIO21, Wapenveld
Niets uit deze bovenstaande informatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, website of openbaar gemaakt worden in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch of door fotokopieën, opname, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van AUDIO21.
