Waarde lezer, het is onlangs, dat ik met m’n lief naar de tv aan het kijken was. Niet zozeer naar de tv zelf, als wel hetgeen het beeldscherm ons presenteerde. Dat lijkt ook op audio; het gaat er uiteindelijk niet om, om naar de apparaten te staren, maar wel over de kunde van die apparaten om u bij de les te houden. Maar dat is een terzijde. Het betrof een programma over muziek, gepresenteerd door heer Witteman. Vandaar waarschijnlijk de naam: Podium Witteman. Dit keer een klein item over Joseph Haydn. En een stuk van hem met een fade-out, een intrigerend fenomeen.
De fade-out; dit is het langzaam wegsterven; steeds langzaam zachter worden van de muziek totdat je helemaal niets meer hoort. Een muzikaal fenomeen dus. De fade-out gaat best ver terug tot de klassieke muziek, waar het min of meer uitgevonden is. Twee componisten kunnen er de credits voor nemen, de eerste is Joseph Haydn en de ander Gustav Holst. Ons is bekend dat Haydn het voor het eerst op mechanische wijze toepaste, al in 1772 welteverstaan. Lang erna wist Gustav Holst het door te ontwikkelen, opnieuw op mechanische wijze. Tussen de twee stukken waar zij hun fade-out gebruikten, zit meer dan 100 jaar ontwikkeling. Edoch, paniek! De fade-out wordt met uitsterven bedreigd!
Eerst Haydn. Hij was omstreeks 1761 kapelmeester geworden van het privé orkest van de prins Paul II Anton Esterházy. Eén van de rijkste families van Hongarije. Dit 22 man grote orkest vormde zich onder Haydn tot één van de beste ensembles van die tijd. Maar dat is een terzijde, want we hebben het toch over de fade-out. Hoe dan ook, in elke zomer ging de prins met z’n hele gevolg, inclusief z’n orkest, een aantal weken naar hun zomerverblijf. In de zomer van 1772 had de prins het zo naar z’n zin in dat zomerverblijf, dat hij die keer wel héél lang wegbleef. Waardoor de orkestleden begonnen te morren, want al die orkestleden vonden het dit keer veel te lang en begonnen hun vrouwen en kinderen te missen. Muiterij lag op de loer. Ze wilden terug naar huis, maar konden zich niet tot de prins richten, dat was not-done en beklaagden zich daarom bij Haydn. Haydn was creatief genoeg en verpakte de boodschap van zijn muzikanten in een symphonie. Hij deed dit door aan het eind van die symphonie de musici, één voor één van het podium te laten verdwijnen, waardoor er op het laatst nog maar twee muzikanten overbleven. Ziet u dit maar als een fade-out, gebruikt als pressiemiddel. Hoe dan ook, de prins begreep de boodschap erg goed en de volgende dag zijn ze met z’n allen weer teruggekeerd. Dat laat toch direct de kracht van de fade-out zien. Toen al.
Door het stevige onderzoek over de fade-out kwam ik op de gedachte om dit ook maar eens voor te gaan stellen aan de zangers en zangeressen van het pop/jazz koor ‘Vocallab’ waar ik deelgenoot van uitmaak. Daar zal de dirigent Geert ‘blij’ mee zijn; de repetities gaan soms diep door, keihard worden we opgezweept om op groteske muzikale hoogtes aan te landen. Tot midden in de nacht; zelfs tot het begin van de ochtend en de wakker wordende hanen mee gaan doen. Maar dit als een terzijde.
Dan als tweede doorontwikkeling van de fade-out: meneer Holst. Deze Engelse componist heeft zo’n 100 jaar geleden een stuk in première gebracht, wat heet ‘The Planets’. Een zevendelige orkest suite. Dit gaat over de planeten in ons zonnestelsel. Het laatste deel ervan heet ‘Neptunus’; de planeet welke volgens mij het vers van ons af staat.
In een poging om aan het eind van het stuk, de oneindigheid van het heelal te verklanken middels zijn muziek, creëerde hij een soort fade-out effect. Dat deed hij door een vrouwenkoor achter de schermen te plaatsen; onzichtbaar maar wel hoorbaar. Aan het eind van dat stuk, moest iemand heel geleidelijk, terwijl het koor bleef zingen, een deur dichtdoen. De deur tussen het podium en de back-stage. Het effect door die deur dicht te doen, maakte dus een fade-out effect. Het schijnt als heel spannend te worden ervaren. Hier een link naar het stuk (KLIK HIER KLIK HIER), waarbij het over het laatste deel gaat; de eerste vrouwenkoor fade-out ooit? Die Gustav toch.
Heel veel later werd de fade-out een gemeengoed, toen elektronische mixers hun intrede deden en men in de studio of live, middels de schuif naar beneden te verplaatsen, een fade-out kond maken. In de jaren veertig schijnt ongeveer de helft van de uitgebrachte muziek een fade-out te hebben meegekregen.
Misschien is er één ‘godfather’ van de fade-out en dat is bij de The Beatles. Zoals u weet waren de The Beatles een erge fan van de fade-out. Maar de grootste fade-out zit toch echt in Hey Jude, u weet wel, dat nummer van zo’n 7 minuten. Waarbij de helft van dat nummer een fade-out is. Jawel, het is waarlijk. Men haalde een 36 koppig orkest de studio in voor dat nummer en dan vooral en alleen voor de fade-out. Jaja, die Beatelaars pakten het goed aan.
Maar ja, de tijden veranderen ook in de muziekwereld en de fade-out verdwijnt. Heel sneu. En onwenselijk. De onderstaande grafiek laat het verloop van de fade-out zin van top 10 hits in Amerika. Rond 1970 – 1980 domineert de fade-out in de populaire muziek. Ironisch genoeg laat deze grafiek zien dat de fade-out zelf eigenlijk een fade-out aan het maken is.
Waarom de fade-out zo belangrijk werd is voer voor muziek psychologen. Maar men denkt dat het te maken heeft dat je de muziek een soort van oneindigheid kunt meegeven. De muziek verdwijnt, maar in je hoofd blijf je het horen. Het blijft je bij en creëert een soort open einde. Ik ben hierover nog aan het nadenken, maar verbaast U zich niet als ik voortaan bij het vertrekken na een demo in onze winkel, U de deur uitzwaai met een fade-out. Picture it!
En dit alles waarde lezers, is ook de reden dat het niet goed is als de fade-out zou gaan verdwijnen. Dat zou niet moeten kunnen. Dus we moeten ons als fade-out liefhebbers gaan verenigen. Een fade-out vereniging met de naam ‘Fade-Out-Forever’, afgekort FOF. (Immers bestaat er al een band met VOF, maar dat is géén kunst). Maar ik sta open voor suggesties, wat de verenigingsnaam betreft. Mijn voorstel is dan ook gezamenlijk een datum te prikken, om naar het Malieveld in Den Haag af te reizen. Te demonstreren tegen de fade-out van de fade-out. Picture it!
.
Copyright © 2018 AUDIO21, Wapenveld
.
.
.
.